Zlatno kolo Rusije

Među brojnim znamenitostima Rusije sigurno je da Zlatni prsten, odnosno „Zolotoe koljco Rasiji“ zauzima sasvim posebno mesto. Ovaj niz istorijskih gradova posebno je popularan kod hodočasnika, naročito stranaca, koji posećuju velike i znamenite manastire i važne crkve kojima je Zlatni prsten oivičen.

Drevni gradovi koji se nalaze u Zlatnom prstenu igrali su važnu, možda čak ključnu ulogu u razvoju Ruske pravoslavne Crkve, a povezani su i sa najznačajnijim zbivanjima ruske istorije uopšte. Smatraju se, tako, muzejima pod otvorenim nebom zbog svojih jedinstvenih spomenika ruske arhitekture iz perioda između XII i XVIII veka, kao što su na primer utvrđenja tipa Kremlja, potom manastirski kompleksi, katedrale i parohijske crkve. Gradovi u kojima preovladava ta ruska arhitektura, koja se ogleda i u kupolama u obliku lukovice, najživopisnija su mesta u Rusiji, a da stvari budu još zanimljivije u ovim gradovima još uvek se neguju stari, skoro nestali zanati. Iako ne postoji jedinstven stav o gradovima koji spadaju u zlatni prsten, smatra se da su sledećih osam gradova ključni: Sergijev posad, Pereslavlj Saleski, Rostov, Jaroslavlj, Kostroma, Ivanovo, Suzdalj i Vladimir, dok u drugi, širi prsten mogu spadati i mesta Aleksandrov, Bogoljubovo, Gorohovec, Murom, Paleh, Moskva, Tatajev, Uglič i tako dalje. Zanimljivo je da je sam termin Zlatni prsten Rusije nastao u vreme Sovjetskog Saveza - prvi ga je upotrebio krajem šezdesetih godina pisac Jurij Bičkov. Dobrodošli na jednu od najpopularnijih tura u Rusiji. Obilazimo Zolotoje Koljco.

Trojice Sergijeva Lavra sasvim sigurno je jedan od najpoštovanijih ruskih manastira. To je najveći pravoslavni muški stavropigijalni manastir u Rusiji. Nalazi se u Sergijevom posadu u Moskovskoj oblasti, na reci Končure, a osnovao ga je 1337. godine prepodobni Sergie Radonješki. Od 1688. godina manastir je proglašen za stavropigijalni, što znači da nije potčinjen lokalnom episkopu, već direktno patrijarhu, odnosno sinodu. Predanje kaže da je Sveti Sergije izabrao mesto na kome se danas nalazi Lavra kao veoma pogodno za život monaha. Ono je bilo pusto - udaljeno od naselja i trebalo je dosta truda da se šuma iskrči, da se napravi čistina i da se potom na čistini od iskrčenih stabala sagradi crkva. Tišina, usamljenost i trud - sve ono što je monahu potrebno. Vremenom, ovaj manastir je prerastao u najveći manastir ruske crkve, a oko njega je niklo naselje, koje se razvilo u pravi grad.

Iako je manastir kroz vekove preživeo teške trenutke, i opsade i osvajanja i razaranje, čak je od 1920 do posle Drugog svetskog rata pod komunističkom vlašću bio otet od Crkve i pretvoren u nekakav fiktivni muzej, Trojice Sergijeva Lavra imala je nemerivo veliku ulogu u životu Rusije. Tu se rodila ruska književsnost, muzika, nauka. Carske porodice su iskazivale veliko poštovanje ovom manastiru, pa je hodočašće do ove svetinje bilo uobičajena, čak obavezna stvar i zvala se trojicki hod. Ipak, početkom dvadesetih godina prošlog veka Lavra je okupirana, vandalizovana i rušena, i naneta je neizmerna šteta ruskoj kulturi. Monaštvo se nikada nije odreklo svog manastira i bratija se okupljala, čak i uprkos zabrani, blizu ograde, a u selima oko manastira su vršena bogosluženja, naravno od strane onih koji su izbegli komunističkoj vlasti i njenim naprednim metodama prevaspitavanja.

Od 1946. do 1953 se Crkva borila da povrati svoj posed. Zanimljivo je da je do 1983. godine Sergije Trojicka Lavra bila rezidencija ruskog patrijarha, dok nije preneta u moskovski Danilov Manastir. Danas je ova svetinja ponovo centar duhovnosti, ali i cilj poklonika sa svih strana sveta.

Pereslavlj Zaleskij je sledeća tačka u Zlatnom prstenu. Ovaj grad, koji je i centar okruga, nalazi se u Jaroslavskoj oblasti, na 140 kilometara od Moskve, na obali jezera Plešjojeva, odnosno na mestu gde se u njega uliva reka Trubež. Pereslavlj je veoma posećen grad, a najpoznatiji se po brojnim crkvama i manastirima, među koima posebno mesto zauzima Spaso Preobraženjski sobor izgrađen 1152 godine, iste godine kada je i osnovan grad. 1220 se u ovom gradu rodio znameniti ruski knez i svetitelj Aleksandar Nevski.

Najbolje je ovaj grad posetiti leti, međutim i zimi tamo ima šta da se vidi i doživi. Kako se menjalo administrativno ustrojstvo ruske države, tako je ovaj grad dobijao ili gubio na značaju kao administrativni centar. Ali, kao važno istorijsko mesto - što on svakako jeste makar zbog samog Aleksandra Nevskog - i kao centar duhovnosti i pokloništva, Pereslavlj nikada nije gubio na značaju. Kako u sovjetsko vreme turizam nije bio od naročitog značaja za oblast, i kako je proleterska vlast pokušavala da na svaki način smanji uticaj manastira u gradu je oživljavana industrija, tako da je su na svakom koraku vidljivi ostaci SSSR-a. Ipak, time ono što je najlepše u ovom gradu, a to je niz manastira i prelepih crkava, ništa nisu time izgubili. Šta više, veliki broj posetilaca u vreme totalitarnog režima značio bi istovremeno i vandalizaciju duhovnih objekata, pa su time što je na silu razvijana industrija i potiskivan turizam manastiri i crkve ustvari sačuvani. Danas se ovaj grad skladno razvija i sve više oslanja na turizam, jer je broj posetlaca veoma veliki.

Sledeća tačka po obodu zlatnog prstena jeste stari grad Rostov, centar rostovskog rejona u jaroslavskoj oblasti, koji se nalazi na obali jereza Nero, pedesetak kilometara od Jaroslavlja. Zvanični podaci govore da grad postoji od 862. godine, ali je verovatno osnovan znatno ranije. Najpre je jedan od centara rostovo suzdaljske zemlje, pa ulazi u vladimiro - suzdaljsku kneževinu, da bi od XIII do XV veka bio cenatar rostovske kneževine. Neki ga smatraju i centrom turističke rute Zlatni prsten rusije. Na teritoriji grada ima 326 spomenika kulture, od kojih trećina spada u spomenike savezne važnosti, kako to rusi klasifikuju. Početkom XX veka ovaj grad imao je skoro 15 hiljada stanovnika, desetak obrazovnih institucija, 33 crkve i pet manastira, dvadesetak fabrika, razvijen kulturni i umetnički život. Danas je to zaista arhitektonski muzej pod otvrenim nebom, jer je rostovski kremlj jedna od najlepših tvrđava te vrste u čitavoj Rusiji. Zanimljivo je da je ovaj grad interesantan i savremenim ruskim sineastima, pa je u njemu snimljen značajan broj filmova u protekilh petnaestak godina.

Zlatni prsten ili Zolotoje koljco Rosiji jeste niz gradova čija su istorija, karakter, mentalitet i sudbina značajno, možda čak i neraskidivo povezani. A ono što taj prsten međusobno povezanih gradova čini zlatnim jeste njihov veliki, čak presudni, naravno pozitivan uticaj na istoriju i razvoj celokupne ruske države. Posle Sergijevog posada, Pereslavlja zaleskog i Rostova, na zlatnom prstenu nalazi se Jaroslavlj.

Jaroslavlj je centar istoimene oblasti, čiji se pak istorijski centar nalazi pod zaštitom Uneska, kao obejkat svetskog kulturnog nasleđa. Ako je suditi po letopisima, Jaroslavlj je najstariji od svih gradova koji danas postoje na Volgi. Osnovao ga je Jaroslav mudri u vreme rostovske kneževine, to jest između 988 i 1010 godine, premda se prvi put pod ovim imenom pominje 1071 godine, a razvoj grada usporila je mongolska najezda. Jaroslavlj se smatra kolevkom ruske književnosti, jer se u njemu nalazila prepisivačka škola u kojoj je pored prepisivanja postojećih knjiga nastao čitav niz originalnih dela. I u najtežim vekovima grad je opstajao kao kulturni centar, a posle gubernijske reforme Jaroslavlj je još jednom postao grad prema kome mnogi gradovi gravitiraju. Vreme posle oktobarske revolucije još jednom je otvorilo teške godine za Jaroslavlj, ali kada je svaka opozcija ugušena, polovinom dvadesetih godina, krenula je nagla industrijalizacija grada i novi - proletersko marksistički pravac kulturnog razvoja grada. Iako su, kao i na ostalim mestima u Sovjetskom savezu, objekti ruske crkve bili pod udarom vlasti, Jaroslavlj je dosta srećno prošao u tom ppogledu i sve njegove znamenitosti u smislu Crkava sačuvene su skoro u potpunosti i veoma dobro. Putnik će svakako uživati u lepotama kako ovog grada, tako i njegove okoline. A put po zlatnom prstenu znatiželjne vodi dalje.

Kad dođete u Suzdalj osećate se kao da ste došli u neku drugu, drevnu Rusiju. Suzdalj se u letopisima prvi put pominje u vreme ustanka žrečeva 1024. godine, da bi početkom XII veka bio centar rostovsko suzdaljske kneževine. Kasnije je ulazio u sastav drugih ruskih država, bivao samostalan i ponovo potpadao pod vlast krupnijih vlastelinskih poseda, ali sve vreme ostajao spomenik nastanka i razvoja Rusije. Grad na rečici Kamenka ima na desetine spomenika arhitekture, pojedinačne objekte, ali i čitave komplekse poput manastira ili urbanističkih rešenja trgova i tome slično. Ono što turistima po malo smeta u Suzdalju je to što praktično ne postoje turistički vodiči koji će sistematski provesti goste kroz grad i pokazati im ono najvažnije što treba da se vidi. S druge strane, veoma ljubazni i gostoljubivi građani, koji vrlo lako ostvaruju komunikaciju sa gostima po malo nadomeštaju taj nedostatak. Boravak u ovom gradu, i pored dosta ostataka sovjetske ikonografije je izuzetno lepo iskustvo. Zbog izuzetnih arhitektonskih spomenika još od šezdesetih godina u ovom gradu se snimaju filmovi, i to ne samo ruski već i koprodukcije, a posebno mesto među fimovima snimanim u ovom gradu zauzimaju ekranizovanja klasičnih dela ruske književnosti za čiju dramatizaciju Suzdalj pruža fantastične scenografske uslove pa je moguće da u letnjim mesecima naiđete na neku filmsku ekipu. Pored raskošne arhitekture, mora se priznati da je i priroda bila darežljiva prema drevnom Suzdalju i okitila ovaj ravničarski grad retkom lepotom.

A jedan od centara Stare ruske države je Vladimir, poslednja stanica na zlatnom prstenu rusije pre povratka u Moskvu. Ovaj centar čitave oblasti nalazi se na levoj obali reke Kljazme, na 175 kilometara istočno do Moskve i drevna je prestonica severoistočne Rusije. Ime grada je u najstarijem obliku glasilo Volodimjer, a pre nastanka Sovjetskog Saveza nazivali su ga i Vladimir Zaleskij ili Vladimir na Kljazme, budući da se u staroj Rusiji nalazio još jedan Vladimir - Voljinskij, koji se danas nalazi u Ukrajini. Prvi put se grad Vladimir pominje 988. godine, a osnovao ga je Vladimir Svjatoslavič, a utvrdio Vladimir Monomah 1108. godine. U vreme kada sse Vladimir uzdigao među ruskim gradovima nije postojala vlastelinska dinastija koja je vladala ovim pristorima i grad je često prelazio iz ruke u ruku. Do najezde Tatara u XII veku on je praktično bio prestonica kijevske Rusije. Najvažnije znamenitosti ovog grada su njegove prelepe Crkve. Uspenjski sabor,koji potiče iz XII veka, poznat je po tome što ga je oslikao slavni Andrej Rubljov, dok je kategrala Svetog Dimitrija, izgrađena na samom kraju XII veka, poznata po isklesanim ukrašenim zidovima, ali sa spoljne strane. I to je samo delić od onoga što ovaj grad ima da vam poinudi.

Dok se budete vraćali ka Moskvi bićete ispunjeni lepotama zlatnog prstena koje su se kao skriveno blago razvile pred vašim očima, ali ćete znati da to što ste videli zapravo uopšte nije sve, nego da ima još puno toga u istorijskim gradovima Rusije, u kojima se razvijao ruski mentalitet, ruska kultura i sve ono iz čega je protistekla rusija klasične književnosti, pa i ova današnja. I poželećete da se vratite u zlatni prsten Rusije.