Kipar

Kipar, ili na grčkom Kipros, je ostrvska zemlja u istočnom Mediteranu, istočno od Grčke, južno od Turske, zapadno od Sirije i severno od Egipta, i treće je ostrvo po veličini u Sredozemnom moru, posle italijanskih ostrva Sicilije i Sardinije. Kipar ima bogatu istoriju, jer najranija naselja na ovom ostrvu datiraju iz 10 milenijuma stare ere. Arheološko nalazište kod sela Kirokitia je pod zaštitom Uneska i predstavlja naselje iz 6800. godine pre nove ere. Pošto je ostrvo veoma značajna strateška tačka, zauzimale su ga mnoge velike sile, Hititi, Asirci, Arapi, Latini, Mlećani, Turci. Pod otomanskom vladavinom Kipar je bio preko trista godina, a pod britanski protektorat potpao je 1878. godine, dok je nezavisnost dobio 1960. godine. Najtragičniji period novije istorije Kipra su sedamdesete godine XX veka, kada su se protiv većinskih Grka pobunili kiparski Turci i jedan deo ostrva proglasili nezavisnom državom, koju, doduše, nije priznala ni jedna druga zemlja osim Turske, prema kojoj kiparski Turci gravitiraju kulturno i ekonomski.

Ostvro je ime dobilo po grčkoj reči za drvo kiparisa, ili po sumerskoj reči za bakar – kubar, a ta pretpostavka dolazi od latinske reči za bakar – kiparski metal ili Kuprum. Ono po čemu je Kipar takođe bio poznat u antičkom svetu je Petre tu romiu - mesto gde je u morskoj peni prema grčkoj mitologiji rođena boginja Afrodita.

Grci se na Kipar naseljavaju na samom kraju bronzanog doba, posle propasti mikejske Grčke, negde između 1100. i 1050. godine pre nove ere. Činjenica da je Kipar bio jedan od centara formiranja helenske kulture ogleda se i u tome da su mnoga mesta na Kipru povezana sa grčkom mitologijom. Premda su velike sile starog sveta često zauzimale Kipar, posle Aleksandra Makedonskog i njegovih naslednika, posebno egipatske dinastije Ptolemeja, Kipar je pod neprekidnom grčkom vlašću sve do 58. godine pre nove ere, kada postaje deo Rimske države. Pred kraj XII veka Kipar osvajaju Latini na svom neostvarenom putu prema svetoj zemlji. Zbog toga ne postoji ni jedna crkva iz ranijeg perioda, jer su Latini, premda i sami hrišćani, posebnu brigu vodili da unište sve vizantijske hramove na ostrvu, a samo ostrvo bilo je predmet trgovine među zapadnim velmožama, što je uzrokovalo ogromne žrtve među kiparskim Grcima. Ipak, i pored svih osvajača i pokušaja da ih asimiliraju, kiparski Grci sačuvali su svoj kulturni i nacionalni identitet, koji i danas sa ponosom ističu. U doba turske vladavine, kiparskim Grcima upravljali su poglavari kiparske Crkve, što se kasnije odrazilo na to da prvi predsednik nezavisnog Kipra bude kiparski arhiepiskop Makarije Treći. Takođe, od kada je Kipar postao deo Evropske unije, on je jedna od šest zemalja Unije koje imaju državnu crkvu. Od podele ostrva na grčki i turski deo bilo je više pokušaja da se sukob prevaziđe, ali do sada se nije došlo do rešenja koje bi zadovoljilo obe strane.

Na Kipru vlada suptropska mediteranska klima, koju karakterišu veoma topla leta i veoma blage zime. Ostrvo ima najtopliji klimat u celom mediteranskom području, a prosečna godišnja dnevna temperatura u priobalnom području iznosi 24 °C, s tim što leto praktično traje 8 meseci, tako što počinje u aprilu, a završava se u Novembru. Čak i u preostala 4 meseca, temperatura ponekad i prelazi 20 °C. +

Problem sa kojim se Kipar godinama suočava je nedostatak vode, posebno izražen u najnovije vreme, usled povećanja populacije i velikog broja turista koji posećuju ostrvo.

Kipar je značajna ekonomska tačka, kako za Evropu, tako i za celi svet, jer se tu zbog razvijene infrastrukture nalaze baze brojnih ofšor kompanija, a ekonomija ostrva zasniva se i na pomorskom prevozu, bankarskim uslugama i turizmu. U skorije vreme sve značajnija postaju nalazišta prirodnog gasa u oblasti Afrodita, oko 170 kilometara od Limasola. S druge strane, ekonomija dela koji je okupirala turska manjina donedavno je stagnirala, da bi značajan rast zabeležila usled relativne stabilnosti nove turske lire.

Na Kipru ima dva međunarodna aerodroma: Larnaka i Pafos. Aerodrom u Nikoziji zatvoren je od 1974. godine. Dve glavne kiparske luke su Limasol i Larnaka. Zbog veoma razvijene ekonomije i turizma, sporazumevanje na Kipru je relativno jednostavno ukoliko govorite neki od svetskih jezika, jer ogroman procenat stanovništva govori engleski, francuski i nemački.

Kultura na Kipru je, kao maltene i sve drugo, strogo podeljena na grčku i tursku. Turska kulturna sfera datira, naravno, od doba osmanlijske vladavine, a kasniji britanski protektorat nije se zauzimao na polju integrisanja dva naroda, pa je ostrvo ostalo podeljeno na dva dela i u domenu kulture. Onaj deo, međutim, koji je okrenut turizmu, pripada grčkom delu i ima mnogo toga da ponudi posetiocu. Prvo što je značajno na Kipru je umetnost, sa izuzetno dugom tradicijom i kasnijim uticajima francuskog gotičkog stila i renesanse koju je donela latinska dominacija sve do kraja srednjeg veka. Upravo je antička umetnost jedna od znamenitosti po kojima je kiparska turistička ponuda poznata. Premda je ono što turiste najviše privlači na Kipar je predivna priroda koja krasi ovo ostrvo, predivne, uređene plaže i jedinstvena mediteranska klima. Najznačajnije plaže nalaze se kod Pafosa, Limasola, Aje Nape, Morfua i spadaju među najlepše plaže kako Mediterana, tako i sveta. Pored kupališnog turizma, bitne su i znamenitosti kojima Kipar obiluje, a među njima na prvo mesto dolaze tri antička grada: Salamir, Kurion i Amatus. Veći broj građevina je pod zaštitom Uneska, kao što su devet pravoslavnih crkava i manastira, koji su značajna mesta pokloništva. U unutrašnjosti ostrva razvijen je i seoski turizam, zbog tradicionalnog života koji se u njima i dalje odvija.

Premda su Kiprani Grci, oni ipak imaju svoju kulturu, koja se razlikuje od kulture kopnenog dela Grčke. Ta razlika se najpre ogleda u kiparskoj kuhinji, koja je po mongo čemu jedinstvena i posetiocu pruža nešto što sasvim sigurno neće osetiti nigde drugde. Na prvom mestu u njihovoj kuhinji dolazi sir halumi, koji se spravlja od mešavine kozjeg i ovčijeg mleka, čija proizvodnja – kažu po istom receptu - datira još iz doba Vizantije. Zatim, tu je šeftalija, posebna vrsta kobasice, kao i kubes, jelo koje je došlo sa osmanlijskom okupacijom.

Za turiste sa našeg područja Kipar je uvek bio omiljeno odredište, ne samo zbog prijatne klime, već i zbog istorijskih veza i kulture bliske našem području. S druge strane, ekonomske veze sa Kiprom bile su jake i za vreme bivše SFRJ. Suština je da vas odlazak na Kipar sigurno neće razočarati.