Bratislava

Bratislava – glavni i sa 426 hiljada stanovnika najveći grad republike Slovačke – od Beča je udaljen samo 60 kilometara, i to su dva najbliža glavna grada u Evropi, a pre Prvog svetskog rata Bratislava i predgrađe Beča bili su povezani tramvajskom linijom. Danas se glavni grad Slovačke nalazi gotovo na granici sa Austrijom i Mađarskom, pa je to jedini glavni grad na svetu koji se graniči sa dve države. Grad koji su Nemci zvali Presburg, a Mađari Pozonji još od davnih vremena bio je jedno od kulturnih središta srednje Evrope.

Grad je danas veoma zanimljiv za turiste, pa ima odlične smeštajne kapacitete, a i gradski prevoz je dobro organizovan, sa čak 20 noćnih autobuskih linija i 60 dnevnih, a ima i tramvaja i trolejbusa, koji ukupno pokrivaju celi grad.

Bratislava se prvi put pominje u spisu koji opisuje bitki Bavaraca i Ugara, koja se desila isped bratislavskog zamka početkom X veka. Kako je dvorac bio nazvan prema moravskom princu Preslavu, ime grada se u nemački prenelo kao Presburg. U doba renesanse grad su, po tome što leži na Dunavu, nazivali i Istropolis. Današnje ime grada datira iz 1837. kada je Šafarik dao pretpostavku da ime grada dolazi od imena češkog vladara Bretislava. Posle Prvog svetskog rata bilo je predloga čak da se, prema američkom predsedniku u to doba, grad nazove Vilsonovo mesto, međutim i posle osnivanja Čehoslovačke, grad je zadržao ime Bratislava.

Na ovom mestu život postoji još iz mlađeg kamenog doba. U III veku pre nove ere na mestu današnje Bratislave postojala je poznata keltska kovačnica, gde su se proizvodili srebrnjaci poznatiji kao bjateci. Rimljani su kasnije na tom mestu podigli jako utvrđenje Limes Romanus i otpočeli sa proizvodnjom vina i gajenja vinove loze. Sa dolaskom Slovena ovde se razvijaju važne države. U X veku ovo područje osvajaju Ugari, a Zigmund od Luksemburga daje Presburgu status slobodnog grada. Posle turske pobede kod Mohača osmanlije nadiru i prema Presbugru, ali ne uspevaju da ga osvoje, a zbog turskih osvajanja ovo postaje novi glavni grad Ugarske. Tako od 1536. ovaj grad je prestonica kraljeva, nadbiskupa i plemstva. Kraljevi su krunisani u katedrali svetog Martina, sa dolaskom reformacije stvaraju se podele među stanovništvom. Ustanci protiv habzburgovaca prekidaju se u XVIII veku, kada – u doba Marije Terezije – današnja Bratislava postaje najveći i najvažniji grad na prostoru današnje Slovačke, ali i Mađarske. Gradska populacija je utrostručena, izgrađena su mnoga nova zdanja. Ovde su štampane prve novine na mađarskom i na slovačkom jeziku. Međutim, kako se produbljivao jaz između Austrijanaca i Mađara i kako su pripadnici vladajuće dinastije pokušavali da ga prevaziđu, ovaj grad gubi na važnosti – krunu odnose u Beč, a mnoge institucije sele se u Budim. U kasnijem razdoblju grad osvaja Napoleonova vojska, biva mađarizovan, ali se u isto vreme razvija i transport i industrija. Prvi stalni most grad je dobio krajem XIX veka, i to je današnji Stari most.

Posle Prvog svetskog rata grad biva pripojen novonastaloj Čehoslovačkoj, iako su nemačka i mađarska manjina pokušale to da spreče. Od 1919. grad se zove kao i danas – Bratislava, što je izazvalo veliko iseljavanje Mađara. U toku Drugog svetskog rata, opet, Bratislava postaje glavni grad marionetske Slovačke, koja je nastala pod patronatom Trećeg rajha, ali je na kraju ipak okupirana 1944. godine, da bi je oslobodila Crvena armija naredne godine. Komunisti osvajaju vlast 1948 godine, proširuju grad, povećava se broj stanovnika, a usvaja se zakon prema kome se pripadnicima nemačke manjine neće vratiti imovina, ako su se povukli sa nacističkim snagama. Grad obiluje prepoznatljivom socrealističnom arhitekturom iz doba komunističke vladavine. 1968 grad biva okupiran od strane članica varšavskog pakta, a 1989. pada komunistička vlast. Novo uređenje donelo je i novi ritam života, pa se Bratislava razvija najviše u ekonomskom smislu.

Dunav Bratislavu deli na dva dela: rezdencijalni i industrijski. Delovi su spojeni mnoštvom mostova, a neki od njih su pravi biseri graditeljstva. Novi most, koji se ranije zvao Most slovačkog narodnog ustanka, dugačak je 430 metara i građen je u komunističko doba, ali se upravo na njemu nalazi jedna on najpoesećenijih znamenitosti: restoran u obliku NLO-a na visini od 84 metra. U cenutru gradskog dela nalaze se skupština, rezidencija predsednika države, opera i stari grad. Bratislavski hrad je današnji izgled dobio u XV veku, kada je ojačan zbog napada husita, jer je taj period istorije obeležen sukobima protestanata i katolika. U prvoj polovini XV veka trajao je verski rat u kome je nestalo bezbroj kulturnih spomenika i umetničkih dela. Inače, dvorac verovatno potiče iz X veka, a u vreme kada je Presburg bio glavni grad Mađarske, ovo je bila kraljevska rezidencija. Poslednju rekonstrukciju Bratislavskog hrada u baroknom stilu izvršila je Marija Terezija, a početkom narednog veka pijani austrijski vojnici nehatom izazivaju požar u kome je veliki deo dvorac potpuno uništen. Celovita restauracije izvršena je tek u drugoj polovini XX veka, pod komunističkom vlašću. Danas je to, pored izložbenog prostora, i prostor u kome se nalaze neke institucije slovačke vlade. Inače, ovaj dvorac je jedno od retkih mesta sa koga se mogu videti tri države: Austrija, Mađarska i Slovačka.

U vreme kada je Presburg bio ugarska prestonica, mađarski kraljevi krunisani su u katedrali svetog Martina, što je danas najistaknutija gotička građevina u gradu. U tom hramu je krunisana i Marija Terezija. Trobrodna građevina sa krstom u osnovi izgrađena je na mestu prethodne romaničke crkve, ali pošto je 1760. munja uništila gotički vrh, crkva je obnovljena sa vrhom u baroknom stilu, koji je – opet – stradao u požaru polovinom XIX veka, a nekoliko godina kasnije je i obnovljen. U ovoj crkvi su često svirali Ludvig van Betoven i Franc List.

Poznata crkva je i cistertitski samostan svete Klare iz XIII veka, koja danas ima izložbenu postavku srednjovekovnih umetničkih predmeta, koja svakako zaslužuje da se vidi.

Mihaelov toranj je jedina sačuvana osmatračnica nekadašnjeg odbrambenog sistema i to je danas izložbeni prostor u kome je izložena zbirka oružja iz gradskog muzeja.

U staroj, poznatoj Venturskoj ulici pored univerzitetske biblioteke nalazi se koncertni paviljon, gde je prvi put, kao devetogodišnjak, nastupao Franc List, a nekoliko kuća niže je i tzv. Mocartova kuće, tako nazvana zbog toga što je 1762 u njoj svirao šestogodišnji Volfgang Amadeus Mocart. Glavni trg starog bratislavskog grada zove se hlavne namestie, jedno je od najomiljenjih gradskih sastajališta, na sredini trga nalazi se Rolandova fontana, nazvana tako zbog kipa kralja Maksimilijana, koga su posle počeli smatrati herojem Rolandom.

Ovaj trg nastavlja se na Františkanske namestie, trg na čijoj je istočnoj strani crkva koja je isprva bila protestantska, ali su je kasnije osvojili jezuiti. Malo severnije od ove, nalazi se franjevačka crkva, jedan od najstarijih hramova u Bratislavi.

Gradski muzej nalazi se u staroj gradskoj većnici koja potiče iz prve polovine XV veka, a muzej koji se tu nalazi najstariji je u Slovačkoj.

Primacilni trg dobio je ime po nadbiskupskoj palati koja se na njemu nalazi. Bogato ukrašenja unutrašnjost građevine ima delove koji podsećaju na Versaj, a ovde su nekada nastupali Mocart, Betoven, Bartok i List.

Veoma značajan trg je i Slovenske narodne povstanie, sa spomenikom koji građani Bratislave zovu Ljuta porodica, jer spomenik je posvećen ustanku protiv fašizma. Na ovom mestu su se građani sastajali kada je oboren komunistički režim, kao i kada se raspala Čehoslovačka.

Trg Kamene namestie je najveća gradska šoping zona sa velikom robnom kućom.